काठमाडौं । नेपाल राष्ट्र बैंकले आर्थिक वर्ष २०८२/८३ को लागि शुक्रबार सार्वजनिक गरेको मौद्रिक नीति देशको अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउन र वित्तीय स्थायित्व कायम गर्न केन्द्रित भएको देखिन्छ ।

गभर्नर डा. विश्वनाथ पौडेलले ‘सजगतापूर्ण लचक’ नीतिका रूपमा प्रस्तुत गरेको यो नीतिले विभिन्न क्षेत्रमा सकारात्मक प्रभाव पार्ने अपेक्षा गरिएको छ । यो आलेखमा मौद्रिक नीति २०८२/ ८३ का प्रमुख सकारात्मक पक्षहरूको विश्लेषण गरिएको छ ।

१. आर्थिक वृद्धिलाई प्राथमिकता– मौद्रिक नीतिले सरकारले तोकेको ६ प्रतिशतको आर्थिक वृद्धि दर हासिल गर्न सहयोग पुर्‍याउने लक्ष्य राखेको छ । यो नीतिले कर्जा प्रवाहलाई सहज बनाउन र अर्थतन्त्रलाई गति दिन विभिन्न उपायहरू अवलम्बन गरेको छ। विशेषगरी, सुस्त अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउन लचिलो नीतिगत व्यवस्था गरिएको छ, जसले निजी क्षेत्रको लगानी र उपभोगलाई प्रोत्साहन गर्नेछ। यो नीतिले आर्थिक गतिविधिहरूलाई गति दिन र रोजगारी सिर्जना गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने अपेक्षा गरिएको छ ।

२. मुद्रास्फीति नियन्त्रणमा जोड – नेपाल राष्ट्र बैंकले मुद्रास्फीतिलाई ५. ० प्रतिशतको सीमाभित्र राख्ने लक्ष्य राखेको छ, जुन चालु आर्थिक वर्षको ११ महिनामा २. ७२ प्रतिशत रहेको तथ्यांकले सम्भव देखिन्छ । मौद्रिक नीतिले ब्याजदर करिडोरलाई प्रभावकारी बनाई मूल्य स्थिरता कायम राख्ने रणनीति अपनाएको छ । यसले उपभोक्ताहरूको क्रयशक्ति जोगाउन र बजारमा मूल्यवृद्धिको दबाब कम गर्न मद्दत गर्नेछ। साथै, विदेशी विनिमय सञ्चितिलाई १४. ७ महिनाको वस्तु तथा सेवा आयात धान्ने स्तरमा कायम राख्ने लक्ष्यले अर्थतन्त्रको बाह्य स्थायित्वलाई बलियो बनाउनेछ ।

३. वित्तीय क्षेत्रको सुधार र नियमन– मौद्रिक नीतिमा दोस्रो वित्तीय क्षेत्र रणनीति स्वीकृत गरी कार्यान्वयनमा ल्याउने उल्लेख छ, जसले बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूको नियमन र सुपरीवेक्षणलाई थप प्रभावकारी बनाउनेछ । यो नीतिले वित्तीय संस्थाहरूको पारदर्शिता र जवाफदेहिता बढाउनुका साथै जोखिम व्यवस्थापनलाई प्राथमिकता दिएको छ । साथै, सम्पत्ति शुद्धीकरण र आतंककारी कार्यमा वित्तीय लगानी निवारण सम्बन्धी व्यवस्थालाई कडाइ गरिएको छ, जसले वित्तीय क्षेत्रको विश्वसनीयता बढाउनेछ ।

४. कर्जा प्रवाह र ब्याजदरमा लचकता– मौद्रिक नीतिले ब्याजदर करिडोरको माथिल्लो सीमाको रूपमा स्थायी तरलता सुविधाको ब्याजदर ६. ५ प्रतिशत, तल्लो सीमाको रूपमा स्थायी निक्षेप सुविधाको ब्याजदर ३. ० प्रतिशत र नीतिगत दर ५. ० प्रतिशत कायम गरेको छ। यो व्यवस्थाले ब्याजदरमा स्थिरता कायम गर्दै कर्जा प्रवाहलाई सहज बनाउनेछ । बैंकर्स एसोसिएसनका अध्यक्ष सन्तोष कोइरालाले यो नीतिले कर्जा प्रवाहमा सुधार हुने र घरजग्गा व्यवसाय तथा शेयर कारोबार चलायमान हुने बताएका छन् । यो लचकताले साना तथा मझौला उद्यमीहरूलाई कर्जा प्राप्त गर्न सहज हुनेछ, जसले आर्थिक गतिविधिलाई तीव्र बनाउनेछ ।

५. घरजग्गा र शेयर बजारलाई प्रोत्साहन– मौद्रिक नीतिले घरजग्गा र शेयर बजारलाई चलायमान बनाउने लक्ष्य राखेको छ । यो नीतिमा कर्जा प्रवाहलाई सहज बनाउने र ब्याजदरमा लचकता अपनाउने व्यवस्थाले यी क्षेत्रमा लगानी बढ्ने सम्भावना छ । यसले विशेषगरी रियल इस्टेट र पूँजी बजारमा नयाँ अवसरहरू सिर्जना गर्नेछ, जसले समग्र अर्थतन्त्रमा सकारात्मक प्रभाव पार्नेछ ।

६. बैंकरहरूको माग सम्बोधन– मौद्रिक नीतिले बैंकरहरूले उठाउँदै आएका धेरै मुद्दाहरूलाई सम्बोधन गरेको छ। यो नीतिले बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूलाई थप लचकता प्रदान गर्दै उनीहरूको सञ्चालन र कर्जा प्रवाह क्षमतालाई बलियो बनाएको छ । यो व्यवस्थाले वित्तीय क्षेत्रको विश्वास बढाउनुका साथै लगानीको वातावरणलाई सहज बनाउनेछ ।

७. डिजिटल र नवप्रवर्तनमुखी नीति– नेपाल राष्ट्र बैंकले डिजिटल भुक्तानी प्रणालीलाई प्रोत्साहन गर्न र नवप्रवर्तनमुखी वित्तीय सेवाहरूलाई समर्थन गर्ने नीति अवलम्बन गरेको छ । भुक्तानी प्रणालीसम्बन्धी एकीकृत निर्देशनहरूले डिजिटल बैंकिङ र वित्तीय समावेशीकरणलाई प्राथमिकता दिएको छ। यसले विशेषगरी ग्रामीण र कम पहुँच भएका क्षेत्रहरूमा वित्तीय सेवाको विस्तार गर्नेछ ।

यी तमाम विषयलाई विश्लेषण गर्दा नेपाल राष्ट्र बैंकको मौद्रिक नीति २०८२/८३ ले आर्थिक वृद्धि, मुद्रास्फीति नियन्त्रण, वित्तीय स्थायित्व र कर्जा प्रवाहमा लचकता जस्ता प्रमुख क्षेत्रहरूलाई सम्बोधन गरेको छ । यो नीतिले सुस्त अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउन, निजी क्षेत्रको लगानी बढाउन र वित्तीय क्षेत्रको विश्वसनीयता अभिवृद्धि गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने अपेक्षा गरिएको छ । गभर्नर डा. पौडेलको नेतृत्वमा ल्याइएको यो नीतिले दीर्घकालीन आर्थिक स्थायित्व र समृद्धिको आधार तयार गर्नेछ । यद्यपि, नीतिका सकारात्मक पक्षहरूको प्रभावकारी कार्यान्वयन र नियमित अनुगमनले मात्र अपेक्षित नतिजा प्राप्त गर्न सकिनेछ ।