इजरेलले शुक्रबार बिहान इरानभरि व्यापक हवाई आक्रमण चलाएको छ। इजरेलले इरानको आणविक कार्यक्रमको मुख्य लक्ष्यलाई निशाना बनाएको दाबी गरेको छ भने इरानी सरकारी सञ्चार माध्यमले आक्रमणमा इस्लामिक रिभोलुसनरी गार्ड्सका प्रमुख होसेइन सलामी, अन्य वरिष्ठ सैन्य अधिकारी तथा आणविक वैज्ञानिकहरू मारिएको बताएकाे छ ।
त्यहाँका केही बासिन्दा र बालबालिकासमेत मारिएको बताइएको छ।
इस्राएली सेनाले करिब १०० ड्रोन इरानबाट इस्राएलतर्फ प्रहार गरिएको जनाएको छ, जुन सबै इजरेल सेनाले रोक्न सफल भएको रिपोर्ट छ। उक्त घटनापछि इजरेलमा आपतकालीन स्थिति घोषणा गरिएको छ।
आक्रमण कहाँ र कहिले भयो?
इरानको राजधानी तेहरानमा स्थानीय समयअनुसार बिहान करिब ३:३० बजे बम विष्फोट सुनिएको थियो। तेहरानसहित राजधानीको उत्तरपूर्वी क्षेत्रहरूमा समेत विस्फोटका आवाज आएका थिए। यसैबीच, इजरेली सेनाले इरानका १०० भन्दा बढी सैन्य र आणविक केन्द्रहरूलाई निशाना बनाएको जनाएको छ।
इरानी सरकारी सञ्चार माध्यमले राष्ट्रको आणविक स्थलगत नतान्जमा समेत विस्फोट भएको र त्यहाँका सुरक्षा निकायले त्यसलाई पुष्टि गरेको बताएको छ।
अन्तर्राष्ट्रिय आणविक ऊर्जा एजेन्सी (IAEA) ले पनि उक्त आक्रमण भएको पुष्टि गरेको छ, तर त्यहाँ रेडिएसनको स्तरमा कुनै वृद्धि नभएको जनाएको छ।
इस्राएलको प्रतिक्रिया र उद्देश्य
इजरेलका प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहुले यो आक्रमणलाई ‘राइजिङ लायन अपरेसन’ नाम दिँदै भनेका छन्, "यो कदम इरानको आणविक खतरालाई कम गर्न गरिएको हो, जुन हाम्रो अस्तित्वका लागि गम्भीर चुनौती हो।"
उनले यसलाई जारी राख्ने र इरानले नाभिकीय हतियार बनाउनबाट रोक्नका लागि आवश्यक सबै कदम चाल्ने प्रतिबद्धता जनाएका छन्। नेतान्याहुले अमेरिकाका पूर्व राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पलाई समेत धन्यवाद दिएका छन् जसले इरानको आणविक कार्यक्रमको विरुद्ध कडा नीतिहरू अपनाएका थिए।
मोसादले इरानी प्रतिरक्षा प्रणालीमा आक्रमण गरेको भिडियो पनि सार्वजनिक गरेको छ ।
इरानी प्रतिक्रिया
इरानले करिब १०० ड्रोन इस्राएलतर्फ प्रहार गरेको र सबै ड्रोन रोकिएको इजरेली सेनाले बताएको छ। इरानी विदेश मन्त्रालयले यो हमला ‘आक्रमण’ ठहराउँदै आफ्नो सार्वभौमिकता बचाउन पूर्ण शक्ति प्रयोग गर्ने चेतावनी दिएको छ। साथै, उनले अमेरिकी सरकारले यसमा जिम्मेवारी लिनुपर्ने बताएका छन्।
अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिक्रिया
संयुक्त राज्य अमेरिकाले यसमा आफ्नो कुनै भूमिका नभएको र अमेरिकाले क्षेत्रका आफ्ना सेनालाई सुरक्षा गर्ने प्राथमिकता रहेको जनाएको छ। यसबारे पूर्व राष्ट्रपति ट्रम्पले अझै प्रतिक्रिया दिएका छैनन्।
ओमानले यस घटनालाई ‘विवादको वृद्धि’ र यसको परिणामको जिम्मेवारी इस्राएललाई लगाएको छ भने बेलायत, फ्रान्स, अस्ट्रेलिया, जापान, टर्की, साउदी अरब लगायतले तनाव कम गर्न आग्रह गरेका छन्। संयुक्त राष्ट्रका महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसले दुवै पक्षलाई संयम अपनाउन आग्रह गरेका छन्।
मरिनेहरूमा को को छन्?
इरानी सैन्य र सरकारी सञ्चार माध्यमका अनुसार, केही उच्च अधिकारीका साथै केही आम नागरिकहरू पनि आक्रमणमा मारिएका छन।
१. होसेन सलामी
होसेन सलामी एक इरानी सैनिक अधिकृत थिए जसले सन् २०१९ देखि २०२५ सम्म इस्लामिक रिभोलुशनरी गार्ड कर्प्स (IRGC) का कमाण्डर-इन-चिफको रूपमा सेवा गरे। उनले इरान–इराक युद्धको समयमा विद्यार्थी अवस्थामै IRGC मा प्रवेश गरेका थिए र पछि संगठनको उच्च पदमा पुगे। उनी अमेरिकी, इजरायली, र साउदी अरेबियाविरुद्धको उग्र भाषणका लागि चर्चित थिए। उनलाई १३ जुन २०२५ मा इजरायली हवाई आक्रमणमा मारिएको थियो।
२. मोहम्मद बाघेरी
मेजर जनरल मोहम्मद बाघेरी IRGC का वरिष्ठ सैनिक अधिकृत थिए र इरानको सशस्त्र सेनाको प्रमुख (Chief of Staff) पदमा कार्यरत थिए। उनी १३ जुन २०२५ मा इजरायली हवाई आक्रमणमा अन्य वरिष्ठ अधिकारीहरूसँगै मारिए।
३. अमीर अली हाजीजादे
ब्रिगेडियर जनरल अमीर अली हाजीजादे IRGC को एयरोस्पेस फोर्सका कमाण्डर थिए र सन् २००९ देखि आफ्नो मृत्युसम्म उक्त पदमा रहे। उनी इरानको क्षेप्यास्त्र र हवाई कार्यक्रमको नेतृत्व गर्ने प्रमुख व्यक्ति थिए। उनलाई १३ जुन २०२५ मा इजरायली आक्रमणमा मारिएको थियो।
४. गुलाम अली राशिद
मेजर जनरल गुलाम अली राशिद Khatam-al Anbiya केन्द्रीय मुख्यालयका कमाण्डर थिए। उनी पहिले इरानी सशस्त्र सेनाको उप-प्रमुखका रूपमा सेवा गरिसकेका थिए र इरान–इराक युद्धका समयमा रणनीतिक निर्णयकर्ता मध्ये एक थिए। उनी १३ जुन २०२५ मा इजरायली आक्रमणमा मारिए।
५. अली शमखानी
अली शमखानी एक नौसेना अधिकृत र राजनीतिज्ञ थिए। उनी सन् २०१३ देखि २०२३ सम्म इरानको सर्वोच्च राष्ट्रिय सुरक्षा परिषदका सचिव थिए र सन् २०२३ पछि सर्वोच्च नेताका राजनीतिक सल्लाहकारको रूपमा कार्यरत थिए। रिपोर्ट अनुसार उनी १३ जुन २०२५ मा इजरायली आक्रमणपछि मारिएका थिए।
६. मोहम्मद तहरान्ची
मोहम्मद तेहरान्ची एक इरानी सैद्धान्तिक भौतिक विज्ञानी थिए। उनी शाहिद बेहेष्टी विश्वविद्यालयमा प्रोफेसर थिए र इस्लामिक आजाद विश्वविद्यालयका अध्यक्ष तथा ट्रस्टी बोर्डका सदस्य थिए। उनले विभिन्न विश्वविद्यालयमा प्रशासकको रूपमा काम गरेका थिए। उनी १३ जुन २०२५ मा इजरायली आक्रमणमा मारिए।
७. फरेदुन अब्बासी-दवानी
फरेदुन अब्बासी-दवानी एक इरानी आणविक वैज्ञानिक र राजनीतिज्ञ थिए। उनी सन् २०११ देखि २०१३ सम्म इरानको आणविक ऊर्जा संगठनको प्रमुख थिए र पछि सांसदको रूपमा पनि सेवा गरे। सन् २०१० मा उनीमाथि गरिएको हत्या प्रयासबाट बचेका थिए। उनलाई १३ जुन २०२५ मा इजरायली आक्रमणमा मारिएको थियो।
