काठमाण्डौ— नेपालबाट चोरी र तस्करीमार्फत विदेशमा पुर्याइएका १९८ वटा ऐतिहासिक तथा प्राचीन मूर्ति पछिल्ला वर्षमा स्वदेश फर्काइएका छन्। पुरातत्व विभागका अनुसार विसं २०४२ देखि २०८१ सालसम्म नौ देशबाट ती मूर्ति फिर्ता गरिएका हुन्।

शाखा अधिकृत सरिता सुवेदीका अनुसार विभागमा ४०९ वटा मूर्ति हराएको उजुरी परे पनि फिर्ता हुन सफल भएकामध्ये अधिकांश एक सय वर्षभन्दा पुराना सम्पदा हुन्। उनले राजनीतिक अस्थिरता, पञ्चायतकाल र त्यसअघि पनि नेपाली तस्करले विदेशी पर्यटकमार्फत ठूलो मात्रामा मूर्ति बिक्री गरेको आशंका व्यक्त गरिन्। पछिल्ला वर्षमा नेपाली नागरिक विदेश जान थालेपछि विदेशी सङ्ग्रहालयमा रहेका आफ्ना मूर्ति देख्ने, सामाजिक सञ्जालमार्फत सार्वजनिक गर्ने र दूतावासलाई जानकारी दिएपछि फिर्ता हुने क्रम बढेको उनले बताइन्।

पुरातत्वविद् प्रकाश दर्नालका अनुसार गरिबी, अशिक्षा र अति विशिष्ट व्यक्तिको गतिविधिमा पर्याप्त निगरानी नहुनु मूर्ति चोरीको मुख्य कारण हो। उनका अनुसार लिच्छविकालीन, मल्लकालीन र शाहकालीन पत्थर, काठ, धातुका मूर्ति, टुँडालजस्ता सम्पदा बढी चोरी हुने गरेका छन्। हाल भने एक सय वर्षभन्दा पुराना सम्पदा बाहिर बिक्री गर्न कानुनी रूपमा प्रतिबन्ध छ।

विभागका अनुसार २० वटा मूर्ति तीन देशमा फेला परे पनि कानुनी अवरोधका कारण फिर्ता ल्याउन सकिएको छैन। फ्रान्समा १८, स्विट्जरल्यान्डमा १ र सिङ्गापुरमा १ मूर्ति रहेका ती सम्पदा हाल त्यहाँका सङ्ग्रहालयमा सुरक्षित छन्। बाँकी १९१ मूर्ति अझै कहाँ छन् भन्ने पत्ता लाग्न बाँकी छ।